احتمالا، شما هم عکس‌های منتشر شده از کاخ سفید با فرش هریس را دیده باشید. شاید هم عکس‌های دختر ترامپ( رئیس جمهور قبلی ایالات متحده آمریکا) ایستاده بر روی فرش هریس نظر شما را به خود جلب کرده باشد. اما این‌ها تنها فرش‌های هریسی نیستند که پا به مجلل‌ترین  کاخ‌های دنیا گذاشتند.

فرش هریس قرن‌هاست که به اقصی‌نقاط دنیا راه پیدا کرده است. نقشه لچک‌ترنج پرتکرارترین نقشه فرش هریس است که به بررسی آن می‌پردازیم ‌آن می‌پردازیم. بطور مشخص ترنج چه از منظر زیبایی ظاهری و چه از منظر مفهومی در فرش به چنان درجه‌ای از کمال رسیده که در کمتر صنایع دستی دیگری بتوان شاهد آن بود. ترنج در ادامه راه اعتقادات اسطوره‌ای شکل گرفته ولی تکامل ‌آن بصورت امروزی به تصورات مسلمانان از بهشت و تجلی باغ و حوض در آن بازمی‌گردد( میرزا امینی و همکاران، 1390).

تعریف ترنج قالی

دهخدا( 1377) ترنج را نقشی گلی بزرگ، مدور یا چندگوش که در میان قالی ببافند تعریف می‌کند. فرهنگ عمید( 1378) اینگونه ترنج را تعریف می‌کند: نوعی از نقش و نگار با ترکیب گل و برگ و طرح‌های اسلیمی که اغلب در نقشه در وسط نقش‌های دیگر قرار می‌گیرد.

بطور مشخص بدلیل ذات هندسی نقوش فرش هریس، ترنج در فرش هریس بصورت گلی چندگوش تجلی می‌کند.

خاستگاه نقش ترنج چیست؟

بطور معمول طرح‌های اصیل برگرفته از یک فرهنگ تلقی می‌شوند این فرهنگ ممکن است هویتی قومی‌، آیینی، مذهبی یا مانند هریس هویتی جغرافیایی داشته باشد. بسیاری از فرش‌های ایرانی و بطور خاص قرش‌های متعلق به روستاها و عشایر مانند فرش هریس در ذهنی‌ترین شکل تأثیر گرفته از این فرهنگ دارای نوعی هویت هستند( صور اسرافیل، 1376). آرتور پوپ ایران‌شناس مشهور معتقد است این طرح قالی مانند هرکاری هنری برجسته و درخور توجه ایرانی، تاریخی طولانی دارد( پوپ، 1387). بطور کلی نقش ترنج در فرش ادامه مفهوم بهشت است که در مرکز فرش به مرتبه‌ای بالاتر از بهشت اشاره می‌کند.

ترنج در فرش هریس

خطوط شکسته بارزترین مشخصه فرش هریس است. فرش هریس نیز به جهت ماهیت روستایی خود، تجلی‌گاه تراوشات ذهنی بافندگان آن منطقه است. تراوشاتی که ناشی از فرهنگ‌ها و نمادهای مردم آن منطقه است. مفهوم بهشت و نماد آن ترنج، از نقش‌های کلاسیک فرش هریس محسوب می‌شود. نقشه لچک ترنج که حالتی تکامل یافته‌تر از نقشه نقشه ترنج است از نقوش کلاسیک فرش هریس بشمار می‌رود.

مجموعه فرش قلیزاده از سال 1369 اقدام به بازبافی نقشه‌های کلاسیک فرش هریس با پشم دستریس و رنگ گیاهی نموده است. استفاده از متریال ارگانیک و بادوام و نقش‌های اصیل منطقه هریس باعث جذابیت و چشم‌نوازی بیشتر این فرش‌ها شده است.